Ekonomik Seçimlerin Dili: “Göz Göze” Bitişik mi Yazılır Ayrı mı?
Bir ekonomist için her kavram, tıpkı bir kelime gibi, anlamını bağlamından alır. Kaynakların sınırlılığı, seçimlerin sonuçları ve fırsat maliyeti gibi kavramlar yalnızca üretim veya tüketim kararlarında değil, dilin kendisinde de karşımıza çıkar. Tıpkı bir ekonomistin kıt kaynaklar arasında seçim yaparken fayda maksimizasyonu arayışı gibi, dilin kullanıcıları da kelimeleri birleştirirken anlamın ve akıcılığın dengesini gözetir. “Göz göze” ifadesinin bitişik mi yoksa ayrı mı yazılması gerektiği sorusu da bu bakış açısından değerlendirildiğinde, yalnızca bir dilbilgisi meselesi olmaktan çıkar; bireysel tercihlerin, toplumsal normların ve dilin “piyasa dengesi”nin bir yansıması haline gelir.
Dilsel Kaynaklar ve Seçim Ekonomisi
Dil, tıpkı bir ekonomi gibi sınırlı kaynaklar üzerinde işleyen bir sistemdir. Kelimeler, cümleler ve anlamlar bu sistemde arz-talep dengesi içinde biçimlenir. “Göz göze” ifadesinde olduğu gibi, iki kelimenin bitişik mi yoksa ayrı mı yazılacağı konusunda da kullanıcıların pratikliği, anlam bütünlüğü ve geleneksel kullanımı göz önünde bulundurulur. Türk Dil Kurumu (TDK), bu konuda açık bir “piyasa düzenleyici” rolü üstlenir ve kuralı net biçimde ortaya koyar: “Göz göze” ayrı yazılır.
Bu kural, dilin doğal piyasa mekanizmasıyla da uyumludur. Bitişik yazım, iki kelime arasında anlam kaynaşması olduğunda tercih edilir (örneğin “başkent”, “bilgisayar”). Oysa “göz göze” ifadesi, iki bağımsız varlığın karşılıklı etkileşimini ifade eder. Ekonomik bir benzetmeyle açıklamak gerekirse, “göz” kelimesi burada bireysel bir üretim birimi gibidir; her biri kendi anlamını korur ancak karşılıklı etkileşimle (piyasada buluşarak) yeni bir değer üretir. Dolayısıyla, “göz göze”nin ayrı yazılması, piyasa içinde bağımsız aktörlerin iş birliği yapması gibidir: bir araya gelirler ama öz varlıklarını kaybetmezler.
Arz, Talep ve Dilin Görünmez Eli
Dil ekonomisinde arz, kelimelerin üretimi ve türetilmesiyle ilgilidir; talep ise toplumun bu kelimeleri ne kadar sıklıkla ve hangi bağlamlarda kullandığıyla. “Göz göze” ifadesinin ayrı yazımı, toplumun anlam netliğini ve iletişim maliyetini minimize etme eğilimiyle uyumludur. Bitişik yazmak, kısa vadede yazım kolaylığı gibi görünse de, uzun vadede anlam karmaşası yaratabilir — tıpkı piyasa dengesini bozan yapay müdahaleler gibi.
Bu noktada, Adam Smith’in “görünmez el” kavramını dilin doğal işleyişine uygulamak mümkündür. Dildeki kullanıcı davranışları, merkezi bir otorite olmadan bile belirli kalıpları istikrara kavuşturur. “Göz göze” ifadesinin yaygın biçimde ayrı yazılması, bireysel tercihlerin ortak bir norm etrafında birleşmesinin sonucudur. Toplumsal refah, burada dilsel anlaşılabilirlik üzerinden tanımlanır; herkesin aynı kurala uyması, iletişimin maliyetini düşürür ve bilgi akışını hızlandırır.
Bireysel Kararların Toplumsal Etkisi
Her birey, yazarken yaptığı tercih ile aslında dilin geleceğine mikro bir katkı yapar. Bu, ekonomideki bireysel tüketim veya yatırım kararlarının toplam talebi şekillendirmesiyle benzerdir. “Göz göze”yi yanlışlıkla bitişik yazmak, küçük bir bireysel hata gibi görünse de, eğer bu hata yaygınlaşırsa “dil enflasyonu” olarak adlandırılabilecek bir kavramsal bozulmaya yol açabilir. Bu da uzun vadede toplumsal refah kaybı anlamına gelir: anlamın netliği azalır, okur-yazar arasındaki “bilgi asimetrisi” artar.
Dilin bu şekilde bozulması, tıpkı ekonomideki verimsizlik gibi, toplumsal maliyet yaratır. Bu yüzden “göz göze”nin doğru yani ayrı yazılması, yalnızca bireysel bir dilbilgisi tercihi değil; kolektif bir refah stratejisidir. Doğru yazım, bilginin hızlı, net ve hatasız aktarımını sağlar — tıpkı verimli bir piyasada fiyatların doğru bilgi taşıması gibi.
Geleceğe Bakış: Dilin Ekonomik Evrimi
Geleceğin dijital ekonomisinde, dilin doğruluğu giderek daha fazla değer kazanacak. Yapay zekâ sistemleri, algoritmalar ve veri tabanları; doğru yazılmış, anlam açısından tutarlı dil girdilerine ihtiyaç duyacak. “Göz göze”yi yanlış yazmak, bu sistemlerde tıpkı yanlış fiyatlandırılmış bir mal gibi bilgi bozukluğu yaratacaktır. Bu nedenle, yazım kurallarına uymak yalnızca kültürel bir sorumluluk değil, aynı zamanda dijital ekonomide verimlilik artırıcı bir davranıştır.
Bir ekonomistin gözünden bakıldığında, dil kuralları birer düzenleyici çerçevedir; bireylerin tercihleri ise mikro karar birimleridir. “Göz göze”yi doğru yazmak, hem bireysel hem toplumsal düzeyde optimal bir karardır. Çünkü dildeki düzen, tıpkı ekonomideki istikrar gibi, sürdürülebilir gelişmenin temelini oluşturur.
Sonuç
“Göz göze” ifadesi ayrı yazılır çünkü iki bağımsız anlam biriminin karşılıklı etkileşimini temsil eder. Bu tercih, dildeki anlam ekonomisinin bir sonucudur. Tıpkı bir ekonominin sağlıklı işlemesi için fiyat sinyallerinin doğru olması gerektiği gibi, dilin sağlıklı işlemesi için de doğru yazım kuralları gerekir. Dolayısıyla, “göz göze” ayrı yazıldığında, dilin piyasasında anlam enflasyonu değil, istikrar hâkim olur. Gelecekteki ekonomik ve dijital senaryolarda da, bu tür bilinçli tercihler hem bireysel faydayı hem toplumsal refahı maksimize edecektir.